Stanowisko
Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski
na XIV Małopolską Konferencję Samorządową
"Ochrona powietrza w Krakowie i Małopolsce.
Walka ze smogiem. Rozwój sieci ciepłowniczych."
Średnioroczny poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 w Krakowie co roku dwukrotnie przekracza poziom dopuszczalny, natomiast stężenie średnioroczne benzo(a)pirenu 10-krotnie przekracza poziom docelowy. Połowa mieszkańców Małopolski jest narażona na skutki przekroczenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego, a wszyscy na ponadnormatywny poziom benzo(a)pirenu.
Według danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) za 2011 r. Kraków jest trzecim najbardziej zanieczyszczonym miastem Unii Europejskiej pod względem ilości dni z przekroczeniem dopuszczalnego poziomu średniodobowego (150 dni), natomiast na 6 miejscu tego zestawienia jest Nowy Sącz (126 dni).
Zanieczyszczenie powietrza w Krakowie i Małopolsce stanowi realne zagrożenie zdrowia, a nawet życia mieszkańców naszego regionu. Smog wpływa bezpośrednio na choroby serca, udar mózgu, astmę, nadciśnienie, bóle w klatce piersiowej, przewlekłe zapalenie oskrzeli, alergię, a przeprowadzone w Krakowie badania potwierdziły, że kobiety narażone na oddziaływanie smogu rodzą mniejsze dzieci.
30 września 2013 r. Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął nowy "Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego", który wyznacza działania naprawcze do 2020 r. konieczne do podjęcia przez 90 gmin w Małopolsce, w których wystąpiły przekroczenia poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń w powietrzu.
Zarząd Województwa Małopolskiego przedłożył Sejmikowi Województwa Małopolskiego poprawiony projekt uchwały z 15 października br. w sprawie m.in. określenia rodzajów paliw dopuszczonych do stosowania na obszarze Gminy Miejskiej Kraków w paleniskach domowych, która uwzględnia największe zanieczyszczenie powietrza w Krakowie, wynik konsultacji społecznych które wykazały poparcie dla wprowadzenia zakazu stosowania paliw stałych oraz wnioski władz Miasta Krakowa połączone z programem działań wspierających i osłonowych dla najuboższych mieszkańców korzystających z taniego węgla w paleniskach domowych.
W ramach konsultacji społecznych ponad 17 tys. Krakowian podpisało petycję do władz w sprawie wprowadzenia zakazu stosowania paliw stałych, zgłoszona również została rekordowa ilość 2,5 tys. wniosków, z których 90% dotyczyło wprowadzenia całkowitego zakazu stosowania paliw stałych w Krakowie. 25 października br. w antysmogowym marszu żałobnym wzięło udział ok. tysiąc osób domagających się czystego powietrza.
Dla poprawy jakości powietrza Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski opowiada się za ścisłą współpracą na szczeblu lokalnym i regionalnym, szczególnie między Krakowem, Małopolską i Śląskiem. Konieczne jest podjęcie przez Rząd i Parlament działań legislacyjnych wspomagających samorządy w walce o trwałe zmniejszanie zanieczyszczeń powietrza.
Konieczne jest wprowadzenia szerokiego katalogu zmian prawnych, który obejmie m.in. wpisanie w przepisach minimalnych wymagań dla kotłów węglowych oraz okres przejściowy w ich eliminacji, zobligowanie służb kominiarskich do kontroli palenisk, wydzielenie w Policji wydziałów ds. ekologicznych (policja ekologiczna), wprowadzenie ustawowego obowiązku podłączenia do istniejącej sieci ciepłowniczej, gdy jest to technicznie i ekonomicznie uzasadnione - na analogicznych zasadach jak do sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Należy do nich np. wprowadzenie priorytetu podłączania budynków do sieci ciepłowniczej poprzez zmianę art. 33 ust. 2 pkt 6) ustawy Prawo budowlane i objęcie tą regulacją również budynków, dla których przewidywana szczytowa moc cieplna instalacji i urządzeń do ogrzewania wynosi mniej niż 50 kW.
Podjęcie przez samorządy działań ograniczających emisję zanieczyszczeń pociąga za sobą duże nakłady finansowe i wymaga zapewnienia źródeł finansowania przede wszystkim ze środków Unii Europejskiej przyszłej perspektywy finansowej 2014-2020, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.
Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski we wrześniu apelowało do Rządu w sprawie konieczności opracowania Krajowego Programu Ochrony Powietrza, który uwzględni odmienne nasilenie problemów jakości powietrza w różnych regionach Polski. Apel w tej sprawie wystosował również Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 30 września 2013 r.
Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski postuluje rozbudowę sieci ciepłowniczej w Krakowie, która obecnie obejmuje około 65% budynków, tak by objęła 80% budynków do roku 2020. Rozwój sieci ciepłowniczych powinien być priorytetem również w innych miastach Małopolski. Elektrociepłownie, pomimo że są zasilane węglem, wyposażone są w nowoczesne filtry eliminujące emisje szkodliwych pyłów.
Konieczne jest również stworzenie instrumentów finansowych dla wsparcia zakładów przemysłowych w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń w celu spełnienia wymagań dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych.
Ważna sprawą jest eliminacja z ruchu drogowego kilka milionów starych samochodów, które trafiły do Polski w ramach ich wyprzedaży w Europie Zachodniej, ponieważ są źródłem dużej emisji spalin - zwłaszcza samochody bez katalizatorów. Należy zapewnić bardziej ścisły nadzór nad stacjami diagnostycznymi, by prowadziły rzetelne badania techniczne pojazdów i nie dopuszczały do ruchu tych, które nie spełniają norm.
Kazimierz Barczyk
Przewodniczący Stowarzyszenia
Gmin i Powiatów Małopolski
Kraków, 15 listopada 2013 r.
Otrzymują:
Prezydent RP
Marszałek Sejmu RP
Marszałek Senatu RP
Prezes Rady Ministrów
Minister Środowiska
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Członkowie Federacji Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP
Samorządy Województw
Gminy i Powiaty Województwa Małopolskiego