X Europejski Kongres Samorządów odbył się w dniach 3-4 marca 2025 roku w Mikołajkach. To prestiżowe wydarzenie zgromadziło liderów samorządowych, przedstawicieli administracji, organizacji pozarządowych oraz biznesu i nauki, tworząc platformę do dyskusji nad kluczowymi wyzwaniami współczesności. Hasło przewodnie tegorocznej edycji: "Globalne wyzwania - lokalne rozwiązania", podkreślało znaczenie lokalnych inicjatyw w kontekście globalnych problemów, takich jak zmiany klimatyczne, transformacja energetyczna czy migracje.
Program EKS objął ponad 250 wydarzeń: paneli, debat, rozmów specjalnych, warsztatów, prezentacji i spotkań autorskich, podzielonych na sześć ścieżek tematycznych: Gospodarka i Finanse, Inwestycje i Innowacje, Kultura i Turystyka, Polityka i Bezpieczeństwo, Społeczeństwo i Zdrowie, Zrównoważony Rozwój. Zaplanowane zostały także wydarzenia specjalne.
W Mikołajkach Kazimierz Barczyk zainicjował bardzo ważny panel poświęcony roli samorządów w obliczu zagrożeń wojennych i sytuacji kryzysowych.
Współczesne zagrożenia, od konfliktów zbrojnych, przez klęski żywiołowe, po kryzysy energetyczne i epidemiologiczne, stawiają przed samorządami ogromne wyzwania. To one są najbliżej obywateli i ponoszą odpowiedzialność za zapewnienie ciągłości funkcjonowania podstawowych usług publicznych.
Dlatego tak istotne jest wzmocnienie struktur obrony cywilnej, systemów ratowniczych, a także zapewnienie ciągłości usług komunalnych, takich jak: zapasowe ujęcia wody, stabilne dostawy energii, sprawny transport publiczny i ochrona zdrowia.
Paneliści dyskutowali o kluczowych kwestiach, takich jak:
- Odpowiedzialność samorządów za zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom.
- Współpraca samorządów z rządem, wojskiem i organizacjami pozarządowymi.
- Inwestycje w infrastrukturę krytyczną i systemy obrony cywilnej.
- Szkolenia dla mieszkańców w zakresie reagowania na sytuacje kryzysowe.
- Rola powszechnej obrony cywilnej w budowaniu odporności państwa.
Wśród panelistów znaleźli się m.in.:
Prof. Jerzy Buzek - Premier RP w latach 1997-2001.
Marek Budzisz - Senior Fellow, Strategy & Future, Polska.
Krzysztof Kosiński - Prezydent Ciechanowa, Wiceprezes Związku Miast Polskich.
Gen. Waldemar Skrzypczak - były Dowódca Wojsk Lądowych.
Dr Krzysztof Szulborski - Przewodniczący Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Burmistrz Miłakowa.
Konferencja w Mikołajkach była ważnym krokiem w kierunku wypracowania skutecznych rozwiązań, które pozwolą polskim samorządom lepiej przygotować się na wyzwania współczesnego świata. Bardzo się cieszę, że mogłem uczestniczyć w Kongresie i zasiadać w jego Radzie Programowej. To dla mnie zaszczyt!
W drugim dniu Kongresu Kazimierz Barczyk uczestniczył w panelu "Przyszłość idei decentralizacji - pytanie o zakres samorządności".
Dyskutowano m.in. o systemie finansowania samorządów. Przewodniczący podkreślił, że gminy i powiaty miały zapewnioną względną stabilność dochodów, co pozwalało im planować długofalowe inwestycje. Niestety, wprowadzone przez poprzedni rząd reformy związane z Polskim Ładem spowodowały uszczuplenie ich budżetów, ograniczając zdolność do samodzielnego zarządzania finansami.
To poważne zagrożenie dla dalszego rozwoju lokalnych wspólnot. Zdaniem Kazimierza Barczyka państwo powinno zapewnić samorządom stabilne i przewidywalne źródła dochodów, a nie uzależniać je od centralnych dotacji - np. poprzez skokowe zmiany w podatkach. Działania na rzecz decentralizacji powinny obejmować m.in. zwiększenie udziału JST w podatkach PIT i CIT oraz wprowadzenie mechanizmów pozwalających na skuteczniejsze finansowanie lokalnych inwestycji.
W Stowarzyszeniu Gmin i Powiatów Małopolski postulujemy udział JST w podatku VAT i akcyzie. Pomogłoby to zapewnić jednostkom samorządu terytorialnego stabilniejszą pozycję finansową kompensując utraty dochodu. Taka zmiana w dochodach JST pozwalałaby na zwiększenie inwestycji i stymulację długoterminowego rozwoju gospodarczego gmin i powiatów.
Kazimierz Barczyk, jako prezes Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych "Solidarność", współtworzył ustawę o samorządzie gminnym z 1990 roku, która dała początek nowoczesnej samorządności w Polsce. Swoje zaangażowanie kontynuował również jako radny i pierwszy przewodniczący Rady Miasta Krakowa, później radny wojewódzki. Pracując w rządzie Premiera Jerzy Buzek, wspólnie z śp. prof. Michałem Kuleszą i Jerzym Stępniem pracowali nad przygotowaniem i wdrożeniem reformy administracyjnej tworzącej samorządowe powiaty oraz nowe, duże, silne samorządowe województwa.
